Cuba, het land met 2 gezichten

  • Beginstand kilometerteller: 88.123 Km
  • Huidige kilometerstand : 173.184 km
  • Totaal afgelegde kilometers: 85.061 km
  • Aantal dagen onderweg: 1.097 dagen
  • Huidige locatie: Salento, Colombia
  • Laatste update: 12 december 2018

Cuba stond al langer op onze bucketlist en we keken er dan ook erg naar uit. Gedurende 23 dagen gingen we terug in de tijd en genoten we van bijzondere en mooie plekken.

Het land heeft veel te bieden op gebied van cultuur, geschiedenis en natuur. Uit onze foto’s zal dan ook blijken dat het een mooi, boeiend en veelzijdig land is en het is dus niet zonder reden dat Cuba steeds populairder wordt. Desondanks hebben we er gemengde gevoelens over en is het niet ‘ons land’ gebleken.

Ik denk dat we vooraf een (te) geromantiseerd beeld hadden van Cuba. Lachende, dansende Cubanen, met rum en een sigaar in de hand, omringd door mooie oude koloniale gebouwen en auto’s uit de jaren ’50 die je normaal gesproken alleen in museums ziet. En deels klopt dit plaatje ook wel. Maar dat geldt eigenlijk voornamelijk voor de toeristische gedeeltes.
We ervaarden ook de andere kant.

We gaan naar het land waar de tijd is stil blijven staan, het land dat sinds de revolutie in 1958 een communistische staat is, met als 1 van de uitgangspunten dat iedereen gelijk is of zou moeten zijn en vrijwel alles staatseigendom is. Het land dat onder meer gratis onderwijs en gezondheidszorg heeft, een levensverwachting van 79,74 jaar (ruim een jaar hoger dan bijvoorbeeld Amerika) en 1 van de laagste cijfers aan analfabeten kent. Het land van de beste rum, sigaren en salsa ter wereld. Het land waar de ruim 11 miljoen bewoners ontzettend betrokken naar elkaar toe zijn.

Maar Cuba is ook het land dat veel inwoners vanwege economische en politieke redenen ontvlucht zijn. Het land dat al decennia in zeer slechte verhouding staat met Amerika en tegen wie Amerika een handelsembargo heeft ingesteld. Het land waarbij het maandinkomen tussen de 20 en 60 euro ligt en een advocaat of een dokter ervoor ‘kiest’ als levend standbeeld te gaan werken, omdat dit meer dan de €1,25 salaris per dag oplevert. Het land waarbij het een uitdaging is om aan voedsel en bepaalde producten te komen die voor ons heel vanzelfsprekend zijn.
Cuba is het land waar de Argentijn Ché Guevara samen met o.a. Fidel Castro en 16 andere strijders een revolutie ontketende en een einde maakte aan de  jarenlange, door Amerika gesteunde, dictatuur. Maar of de revolutie daadwerkelijk voor verbetering heeft gezorgd de afgelopen 60 jaar is maar zeer de vraag.

Che Guevara (in Matanzas)
Een zeldzaamheid: een afbeelding van Fidel Castro (rechts).
Links zijn medestrijder Camilo Cienfuegos.

Banen en inkomen zijn via de staat geregeld, dus zelf iets opstarten of je eigen geld verdienen is op een paar uitzonderingen na niet toegestaan. Zo moeten boeren 90% van de oogst afstaan aan de staat.
De medische zorg in Cuba is gratis, maar is tegelijkertijd zeer beperkt mede door het handelsembargo van Amerika.
Leticia, de eigenaresse van een appartement waar we verblijven, vertelt ons dat doktoren zo weinig verdienen dat patiënten hen in cadeaus, als aanvulling op hun mager loontje, “bijbetalen”.
Onderwijs is ook gratis, maar je kan je afvragen in hoeverre het motiverend is te studeren als je weet dat je financieel niet hogerop kan komen en je geen ontwikkelingskansen hebt.

De Cubanen komen op ons niet ongelukkig, maar zeker ook niet gelukkig, over. De hostess Leticia vertelt ons dat de Cubanen hopen op verandering, maar dat ze alleen maar kunnen wachten “want meer dan wachten kunnen we niet”.

Havana

We zagen aan de ene kant de chique staatshotels, die mooi gerenoveerd zijn en van alle gemakken en luxe voorzien zijn. Een zwembad, discotheek, uitgebreide menukaarten en Engels sprekend personeel. Het doet niet onder aan westerse hotels en is alleen toegankelijk voor de rijke toeristen.
Aan de andere kant zie je de woningen van de Cubanen, die vaak in extreem vervallen staat zijn en letterlijk een gevaar zijn om in te wonen. Betonrot, ingestorte daken die provisorisch “gemaakt” worden door er wat plastic overheen te leggen, balkonnetjes die ieder moment af kunnen breken maar waar mensen nog steeds op zitten en de was buiten hangen. Electrakabels die open en bloot en kris kras door elkaar lopen. Geen ruiten in de kozijnen. In de kleine woningen staat niet meer dan een oude bank, bed, koelkast en een oude tv. Gezellige decoratie of andere meubels zie je nauwelijks. De mensen hebben vrijwel niets.

Naar de plaatselijke kroeg, waar een shotje rum nog geen 20 cent kostte!

Hetzelfde qua eten en luxe artikelen. Er zijn bijna geen winkels zoals wij die kennen.
In de handjevol supermarkten schrik je van de beperkte voorraad. De schappen liggen vaak wel vol, maar de keuze is zo beperkt dat je niet veel verder komt dan frisdrank, rum, melk, pasta en tomatensaus. Bier, rum, sigaretten en sigaren, allemaal producten die in Cuba geproduceerd worden, zijn altijd te koop en er wordt dan ook wat afgerookt en gedronken.

De eenzijdige voorraad van de supermarkt.

In een restaurantje is de serveerster gedurende de tijd dat wij er zijn servetjes uit elkaar aan het halen, zodat ze van één servetje er twee maakt.
De lokale bakker, slager en groenteboer zijn vaker dicht dan open, want als er geen voorraad is, waarom de deuren geopend houden?
Het resultaat is dat je regelmatig geconfronteerd wordt met lange rijen mensen. Dit betekent dat er ergens weer iets op voorraad is. Wetende dat die voorraad beperkt is en van zeer korte duur, maakt dat de locals direct inslaan en geduldig in de rij wachten. Zo zagen we een lange rij mensen bij een oude apotheek. Vanuit deze apotheek stond een ijscoboer softijs te verkopen. Eindelijk had hij weer ijs kunnen regelen, misschien heeft hij hier wel een week op gewacht en op de 1 of andere manier weten de locals dit meteen en snellen er naartoe. Sommigen met plastic zakken, waar ze het ijs in lieten tappen, zodat ze weer een voorraadje voor thuis hadden. In de toeristische gedeeltes is daarentegen volop ijs te koop, voor toeristenprijzen weliswaar en dus onbetaalbaar voor de locals.

Een typisch Cubaans winkeltje met zijn beperkte voorraad en ouderwetse inventaris.

We hebben zelf ook ervaren dat het een uitdaging kan zijn om aan eten te komen toen we drie dagen in een niet-toeristische dorpje verbleven. Drie dagen liepen we uren rond op zoek naar eten. De meeste tentjes waren dicht omdat ze niets meer hadden. De lokale bar (een schuurtje op de parking van een flat) schonk geen bier meer, omdat niet het bier maar de plastic bekertjes op waren, tenzij je je eigen beker meenam. Eén keer konden we nog een pakje soep kopen en op straat wat fruit en yoghurt. Dat was onze avondmaal voor die dag.
Een andere keer gingen we naar een lokaal restaurantje, dat zich onderin een treurige flat bevond, waarvan geen balkon meer een balustrade had. Ze hadden een menukaart met diverse gerechten, maar de menukaarten hoef je in Cuba meestal niet serieus te nemen, want vaak is meer dan de helft niet beschikbaar.Het frappante is dat ze je de menukaart wel gewoon geven en pas bij het bestellen aangeven dat er maar 1 of 2 gerechten beschikbaar zijn! Zo ook hier. Sla, groenten en 4 van de 5 vleesgerechten hadden ze niet. Alleen rijst, bruine bonen en gefrituurde (!!) varkenskarbonade was nog mogelijk. En terwijl je zo zit te eten en locals in het restaurantje langs komen met hun eigen pannetjes om die te laten vullen, denk je aan die dure, mooie hotels met hun uitgebreide menukaart waarvan alle gerechten wèl besteld kunnen worden.

Gefrituurde varkenskotelet

De prijsverschillen zijn ook enorm groot. Zo betaal je op de toeristische plekken Europese prijzen, maar ga je op de lokale plekken voor nog geen euro uit eten. Een glaasje rum koop je voor 20 cent, een vers sapje 8 cent en een broodje ei 20 cent. De lokale bus kost 4 cent. Spotgoedkoop dus, maar als je een inkomen hebt van 20 tot 60 Euro per maand, dan is dit plots niet meer zo goedkoop.

Bijna dagelijks halen we een vers sapje en broodje in lokale snackbarretjes zoals deze.

Ze hebben tegenwoordig ook twee munten in Cuba. De CUC, die gelijkstaat aan de Dollar, en de CUP, die omgerekend nog geen 4 cent waard is. Qua uiterlijk lijken de munten op elkaar, dus het is opletten dat je de juiste munt terugkrijgt. Toeristen betalen vrijwel alleen met de CUC, de locals met de CUP.

Vervoer is ook een grote uitdaging, zo ondervonden we regelmatig. Bijna niemand bezit een auto, dus iedereen is aangewezen op openbaar vervoer. De lokale bussen, tuktuks en collectivo’s (gedeelde taxi’s) zijn afgeladen vol. Als toerist wordt je soms geweigerd, omdat je geacht wordt de toeristenbussen te pakken. Maar deze zijn niet toereikend genoeg voor het toenemende toerisme. De toeristen die een pakketreis hebben geboekt, ondervinden dit probleem niet, want die bussen zijn allemaal al vooraf geregeld. Maar als backpacker moet je continue je plan aanpassen, omdat er geen bus meer te reserveren is, zelfs niet een paar dagen van te voren. Je zou een privétaxi kunnen regelen, maar die zijn heel duur. Dus zo hebben we twee plekken niet kunnen bezoeken, omdat we geen vervoer geregeld kregen en dat terwijl we in het laagseizoen waren!

Ook internetgebruik is bijzonder. Het wordt door de staat beheerd en gecontroleerd. Zij zorgen voor openbare wifi plekken, buiten op straat of in een parkje. Als je ineens heel veel mensen op straat met hun telefoon ziet, weet je dat daar een wifi spot is. Maar voordat je daar gebruik van kan maken, dien je eerst bij de staatswinkel een internetkaart te kopen. Je paspoortgegevens worden genoteerd, zodat de kaart aan jou gekoppeld is en daarmee het gebruik voor de staat controleerbaar is. Bepaalde sites zijn geblokkeerd en wifi is vaak langzaam.

Op de achtergrond toeristen die gebruik maken van de wifi spot.

Het toerisme zorgt er voor dat de Cubanen extra geld proberen te verdienen. Maar zelf initiatieven opstarten is niet toegestaan, alles moet via de staat lopen en waar de locals zelf niks aan verdienen. Dus de mensen worden‘creatief’.
Wat we zelf aan de lopende band ervaren hebben en van alle landen waar we geweest zijn nooit zo extreem is geweest als in Cuba, is dat ze overal een paar euro extra bovenop de prijs verzinnen. In de supermarkten, op een terrasje, in restaurants, barretjes, taxi’s en zelfs bij het grenswisselkantoor: overal werden we genept. En als je er dan iets van zegt, geven ze je zonder te blikken of blozen, nog steeds te weinig terug. We hebben dan ook heel veel discussies gehad en nog nooit zo vaak vooraf berekend wat we moesten afrekenen. Maar zelfs dan ben je er nog niet… Hier een paar voorbeelden uit de velen situaties die wij meemaakten:
Op de menukaart staat vermeld dat de prijzen inclusief 10% service is. Op de rekening rekende ze het desondanks toch nog erbij. Bij navraag vertelt de serveerster dat ‘inclusief’ in feite exclusief betekent en dat het dus apart verrekend wordt!
We bestellen op advies van de bediening het dagmenu, een varkensspies voor 4 dollar. Op de rekening staat 5 dollar, want ze dachten dat we de varkensspies van de kaart wilden en die kost een dollar meer!
We pakken de lokale bus die 2 cup kost. We betalen met een briefje van 10, maar wisselgeld krijgen we niet. We mogen al blij zijn dat we met die bus mee mogen!

Met onze reisvrienden Ton en Chantel op het terras.

We zitten met Ton en Chantel op een terrasje en zij geven fooi aan de muzikant die met zijn hoedje langskomt. Ons wordt gezegd dat we ook iets moeten geven, want ze vonden het niet voldoende!
En zo is er iedere keer wel iets, ze weten altijd iets te bedenken waardoor je meer betaalt. Het gaat niet om hoge bedragen, maar als het aan de lopende band gebeurt gaat het toch irriteren en geeft het een zure bijsmaak aan het geheel.

Natuurlijk zagen we ook de mooie kant van Cuba. De hoofdstad Havana liet ons voornamelijk dát plaatje zien zoals we ons vooraf hadden ingebeeld.

We hadden er afgesproken met onze reisvrienden Ton en Chantel. Samen met hen deelden we een appartementje in Havana en genoten we drie dagen van vooral veel rum en gezelligheid.

Na afscheid van hen genomen te hebben, trokken we er voor een week alleen op uit, want Janneke d’r vriendin Marloes zou een week later aansluiten.
We bezochten Viñales, een toeristisch dorpje midden in de mooie tabaksregio van Cuba. Een bezoek aan een tabaksplantage en sigarenproducent kon dus niet uitblijven. Als je ziet hoeveel tijd en energie gestopt wordt vanaf het moment van zaaien tot aan het produceren van de sigaren, ben je verbaasd dat de sigaren niet duurder zijn.

Bezoek aan de tabaksboerderij “Finca Raúl Reyes”in Viñales. Hier kregen we het proces van zaaien tot het produceren van sigaren te zien.
Deze boer bewerkt met sigaar in de mond en in de klamme hitte het land.

Onze volgende bestemming, de minder toeristische stad Matanzas, brachten we drie dagen door in een dorpje net buiten de stad. Zoals de hele vakantie, verbleven we ook hier in een “casa particular” (een soort AirBnB) bij mensen thuis, omdat dit (sinds 2011) één van de weinige manieren is voor locals om wat aan het toerisme te verdienen. Hier zagen we het ‘echte’ Cuba.

We komen een oude bekende tegen:
Piet Hein, die hier de zilvervloot veroverde op de Spanjaarden.

Terug in Havana pikten we Marloes op van het vliegveld en genoten we van het weerzien, de gezelligheid, rum, sigaren én van de bestelde drop, taai taai, pepernoten en stroopwafels!

We bezochten het prachtige koloniale stadje Trinidad en het dichtbijgelegen strand.

We bezochten de stad Santa Clara, waar de rebellen onder leiding van Che Guevara eind 1958 de laatste slag sloegen tegen het oude dictoriale regime van Batista, waarna de succesvolle revolutie een feit was. Op het “Plein van de revolutie” bevindt zich een groot monument ter nagedachtenis aan deze overwinning en tegenwoordig ook een mausoleum waar Che sinds 1997 begraven ligt. Dit nadat zijn lichaam 30 jaar na zijn dood in Bolivia op een geheime plek gevonden werd en vervolgens werd overgebracht naar Cuba, samen met andere guerrillastrijders met wie hij in Bolivia tevergeefs een revolutie wilde ontketenen.

Monument en ook het mausoleum van o.a. Che Guevara.

Bijzonder voor ons was dat we de sporen van Che al in Argentinië volgden, namelijk de plek waar hij opgroeide. Dit was trouwens ook de plek waar er ingebroken werd in onze auto! En in Bolivia volgden we de regio waar hij gestreden heeft om een nieuwe revolutie te starten, maar waar hij in gevecht raakte met het militaire regime en waar hij uiteindelijk gevangen, gedood en tentoongesteld werd aan de wereld en waar hij tot slot op een geheime plaats begraven werd.
Che is in Cuba een icoon en zijn afbeelding en zijn beroemde zin “Hasta la victoria siempre” (Tot de overwinning altijd) zie je dan ook overal terug. Op gebouwen en in iedere souvenirwinkel. Of de Cubanen hem tegenwoordig nog steeds als een held beschouwen, is ons niet helemaal duidelijk. De socialistische staat wil er enerzijds zijn eigen idealen mee bevestigen en de winkels verdienen natuurlijk flink aan zijn souvenirs .

Che met zijn legendarische woorden “Hasta la victoria siempre”

In het super toeristische stadje Varadero brachten we een week aan het schitterende strand door. Het is de plek waar de meeste pakketreizen naar toegaan en waar vrijwel alleen maar dure ‘all inclusive’ hotels zijn en waar de toeristen een compleet vertekend beeld van Cuba krijgen.

Varadero, het mooiste strand dat we aandoen.

We sloten de vakantie af waar het begon: in Havana, met een rondrit in een prachtige auto uit de jaren ’50. De jaren ’50 waar de Cubanen zich nog steeds (deels) in begeven en dat enerzijds een fascinerend en mooi plaatje oplevert voor de toeristen. Maar anderzijds gaf de zichtbare armoede, beperkte vrijheid en stilstand van de bevolking ons ook een treurig gevoel, naast onze irritaties over de oplichtingspraktijken en beperkte vervoersmogelijkheden.
Ook al valt dat laatste natuurlijk in het niet bij de leefomstandigheden van de Cubanen, het maakte alles bij elkaar wel dat Cuba niet helemaal ons land was.

Check ook ons YouTube kanaal voor onder andere een filmpje van Cuba.

This entry was posted in Centraal Amerika, Reisblog. Bookmark the permalink.

17 Responses to Cuba, het land met 2 gezichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *